Ambalajlama Materyalleri
İyi bir ambalaj materyali şu özelliklere sahip olmalıdır;
 Ürünü temiz tutmalı, kirlilik ve diğer maddelerin bulaşmasına engel olmalıdır.
 Besin kayıplarını en alt seviyede tutmalıdır.
 Ambalajın dizaynı; taşıma, dağıtım ve rafta tutulması sırasında koruyucu olmalı
ve elle rahatlıkla tutulabilir şekilde olmalıdır. Ambalajın şekli, büyüklüğü ve
ağırlığı önemlidir.Ürünün orijinal şeklini, büyüklüğünü ve ağırlığını muhafaza
etmelidir.
 Ambalaj materyali ürünü kimyasal ve fiziksel tehlikelere karşı korumalıdır
(Örneğin oksidasyon, ışık, mekaniksel darbe…).
 Ambalaj materyalinin üzerinde ürünün içeriği, en uygun kullanım ve saklama
koşullarını belirten bir etiket bulunmalıdır.20
 Ambalaj materyali albeniyi arttırıcı biçimde, ürünü en iyi şekilde temsil edecek
şekilde tasarlanmalı ve kullanımı kolay olmalıdır.
Ambalajlama materyalleri genel olarak 4 gruba ayrılır.;
 Cam esaslı ambalaj materyalleri,
 Kâğıt esaslı ambalaj materyaller,
 Metal esaslı ambalaj materyalleri,
 Plastik esaslı ambalaj materyalleri,
Bunun dışında dokumalar, pamuktan, kenevirden ve tahtadan yapılmış materyaller de
vardır.
 Dokumalar: şeker, un, tuz vb.,
 Pamuktan yapılmış materyaller: hububat, kahve taneleri vb.,
 Kenevirden yapılmış materyaller: sert kabuklu meyveler vb.,
 Tahtadan yapılmış materyaller: meyveler, sebzeler, çay vb., ürünlerin
ambalajlanmasında kullanılır.
2.2.1. Cam Esaslı Ambalaj Materyalleri
Cam ambalajın başlıca olumlu özellikleri şunlardır:
 Cam, kimyasal açıdan inert bir maddedir, gıda ile herhangi bir tepkimeye girmesi
ve korozyona uğraması söz konusu değildir.
 Cam, içini gösterdiği için, tüketici nasıl bir mal almakta olduğunu görebilir. Aynı
nedenle üretici, iyi bir sınıflandırma, doldurma vs. gibi önlemlerle malını adeta
dekore ederek satabilme şansına sahiptir.
 Gaz geçirmez, UV ışığı geçirmez. Ancak, normal yeşil camın UV geçirdiği
unutulmamalıdır.
 Gıda maddesinde oluşan bir bozulma kolaylıkla görüldüğünden, üreticinin bunları
ayırdıktan sonra piyasaya verme, tüketicinin ise böyle konserveleri satın almama
şansı vardır. Buna karşın teneke kutulardaki gıdalarda bozulma olup olmadığı,
sadece kutuda bombaj oluşmasıyla anlaşılabilmektedir.
 Kavanozlar, genelde tüm cam kaplar, defalarca kullanılabilmektedir.
Cam kapların olumsuz özelliklerinin bazıları ise aşağıda verilmiştir:
 İçini gösterdiğinden, üreticinin ayıklama, sınıflandırma ve doldurma gibi
işlemlerde çok titiz davranması gerekmektedir. Bu şüphesiz üreticiyi zorlayıcı bir
faktördür.
 Camın ağır oluşu taşımada daima sorunlar oluşturmaktadır.
 Darbe, termal şok ve aşırı iç basınç gibi etkilerle kolaylıkla kırılması,camın
kullanılmasını oldukça sınırlamaktadır.Gerçekten camın çabucak kırılması üretim,
taşıma, depolama ve satışta sorunlar oluşturmaktadır. Konserve üretimi sırasındaki21
kırılmalar, bazen işlenmekte olan gıda içine cam kırıklarının karışma olasılığı gibi
önemli sorunlar doğmasına neden olmaktadır.
 Kavanozların sterilizasyonunda, birçok kapak tipleri, oluşmuş aşırı iç basıncı
yenemediklerinden, kavanozlar kırılabilmektedir. Bu durum, kavanozlara
sterilizasyon uygulamasını zorlaştırıcı bir faktördür.
 Camın ışık geçirmesi ise, içerdiği gıdanın renginin bozulmasına neden olmaktadır.
Resim 2.2.1.cam ambalaj materyelleri
2.2.1.2. Cam ambalaj materyallerinin kullanımı ile ilgili kurallar şöyledir:
 Cam kapakların ani sıcaklık değişimine dayanım dereceleri en az 42ºC olmalıdır.
 Cam ambalajın içindeki ürüne bağlı olarak meydana gelebilecek basınç dikkate
alınarak ambalajın içinde bir kısım boşluk bırakılmalıdır. Çeşitli ürün grupları için
bırakılması gereken tepe boşluğu miktarları şöyledir:
Ürün
Tepe Boşluğu(%)
Su ve benzeri içecek
3-5
Alkollü içecekler
3-8
Uçucu organik sıvılar
10 veya daha fazla
Vakumlu kapatılmış gıdalar
6-12
Karbonatlı içecekler
4-7
Şekil 2.2.1.cam ambalajların tepe boşlukları
 Cam kapakların ağzına konulan madeni kapaklar ve mantar tıpaları bir kere
kullanılmalıdır.
 Mantarların yapıştırılmasında, suda çözünmeyen ve toksik olmayan yapıştırıcılar
kullanılmalıdır.22
2.2.1.3. Geri Kazanılabilir Cam ve Cam Mamulleri
 Kavanozlar
 Bardaklar
Ayrı biriktirme sırasında camdan olmayan kısımlar cam toplama kaplarına
atılmamalıdır. Atılan cam malzemelerin içi boş olmalıdır. Yoksa içindeki kalıntılar çürür,
kokuşur ve hijyenik sorunlar yaratabilir.
Etiketler önemli değildir. Cam eritilirken, tamamen yok olurlar.
Cam toplama kumbaralarına şişeleri atarken dikkatli olmak zorundayız, ki ilerde
renklerine (yeşil, kahverengi, renksiz ) göre ayırım yaparken zorluk çıkmasın.
2.2.1.4. Geri Kazanılmayan Cam ve Mamulleri
 Ampül ve florosans lambaları
 Pencere camları, cam yapı malzemesi
 Aynalar
 Optik camlar, ısıya dayanıklı camlar
 Telli camlar
 Şişelerle veya cam kaplarla alış veriş yapılmalı, kullan at tüketim davranışı terk
edilmelidir.
Şekil 2.2.2.camın döngüsü23
2.2.1.5. Cam Ambalajların Geri Dönüşümü
Camlar genellikle elle ayırma yöntemi ile plastik ve kağıtlardan ayrılırlar. Elle ayırma
yöntemi ile camlar renklerine göre de ayrılır .
Kırılmamış olarak ayrılan veya depozitolu şişeler sağlam oldukları için ait oldukları
firmalara geri gönderilirler ve buralarda şişeler yıkanıp, kurutulduktan sonra tekrar
kullanılırlar. Yeniden kullanımı mümkün olmayan renksiz camlar yıkanıp öğütüldükten
sonra cam fabrikalarında tekrar işlem görerek yeni ürün haline gelir .
Kırık cam parçaları ise yol yapımında, binaların yapımında kullanılan tuğlalarda,
izolasyonuda ‘camdan-yün’ denilen şekli ile kullanılır. Şişe-Cam Grubu, bayileri kanalı ile
her yıl yaklaşık 65-70 bin ton atık camı işleyerek tekrar geri kazanıyor. Cam şişe kazanım
oranı %36.
Şekil 2.2.3. Cam Ambalajların Geri Dönüşümü24
2.2.2. Kağıt Esaslı Ambalaj Materyalleri
Ambalajlamada kullanılan kağıt ve levhaların çoğu odun bazlıdır. Geri dönüşümlü
kağıttan yapılan levhalar da vardır, fakat gıda ile direk temasta bulunmazlar.
Kağıt hamuru, odundan mekanik bir işlem ile elde edilir. Bu elde edilen hamur alkalin
çözeltisi ile işlem görürse SÜLFAT hamuru; asit çözeltisi ile işlem görürse SÜLFİT hamuru
elde edilir. Sülfat hamurundan elde edilen kağıt, sülfit hamurundan elde edilen kağıda göre
daha sert ve dayanıklıdır.
2.2.2.1.Ambalajlama işlemlerinde en çok kullanılan ambalaj kağıtları
Kraft kağıdı: Mekanik dayanıklılığı iyi olan genel amaçlı bir paketleme kağıdıdır.
Genellikle un, şeker, sebze ve meyvelerde kullanılır.
Sülfit kağıdı:Kraft kadar dayanıklı olmayan bir genel paketleme kağıdıdır. Sebze
meyve paketlemede ve bisküvi ambalajlarında iç kağıt olarak kullanılır.
Yağ geçirmez kağıt: sıkı bir yapıya sahip olması için ciddi mekanik işlemlerden
geçirilir. Et, balık ve süt ürünleri paketlemesinde kullanılır.
Bitkisel parşömen: gözenekliliği azaltır ve yağ direncini artırır. Yağ geçirmez
kağıttan daha iyi bir nem direncine sahiptir.
İnce kağıt: Açık yapılı bir kağıttır. Hassas yapıdaki ürünlere destekleyici bir koruma
sağlamak için kullanılır. Ör: Meyve, sebze v.b.
Neme dayanıklı kağıtlar: Hamura reçine katılarak elde edilir. Diğer kağıtlara göre,
ıslakken dayanıklılığını korur.
Kaplanmış kağıtlar: En yaygın görülen çeşitleri şunlardır:
 Mumlanmış kağıt: Isı geçirmez; suya ve su buharına karşı orta düzeyde bir
direnç sağlar.
 Plastik kaplanmış kağıt: Kullanılan plastiğe göre farklı karakter gösterir. Su
buharına, gazlara, uçuculara, yağlara vb. direnç sağlar.
2.2.2.2.Kağıt Levhalar (Katlanabilir Kutu Levhalar)
En fazla 0.30 mm kalınlığındadır. Üç ana çeşidi vardır:
Zayıf levha: Geri dönüşümlü kağıttan elde edilir. Bulanık gri bir renge sahiptir ve
mekanik olarak zayıftır. Çok seyrek olarak doğrudan gıdayla temas eden yüzeyde bulunur.
Daha çok önceden paketlenmiş bir gıdayı korumak için kullanılır. Ör: Kahvaltı gevrekleri.
Dubleks levha: Kullanılmış kağıt ve saf hamur karışımından oluşur. Bazı
dondurulmuş gıdalar, bisküviler, kekler ve benzeri ürünler için kullanılır.
Katı beyaz levha: Tümü tamamen açılmış kimyasal hamurdan elde edilir. Bazı
donmuş gıdalar ve özel koruma isteyen diğer gıdalar için kullanılır. En sık kullanılan kağıt
levha çeşidi kartondur.25
Şekil verilmiş kaplar: Suyla işlem görmüş kağıt hamuruna, basınçla veya vakumla
şekil vererek ve kurutarak elde edilir. Koruyucu özellikleri iyidir ve kap içinde hareketi en
aza indirger. Ör: Yumurta kapları, kağıt sepetler , meyve kutuları ve cam şişeler için kutular.
Oluklu mukavva: Bir veya daha fazla katman, düz kağıt levha arasına oluklanmış
materyalden oluşur. Kullanılan mukavvanın yapısı, gereken sertliğe ve desteğe bağlıdır.
Mukavvalar genellikle önceden ambalajlanmış ürünler için kullanılır. Ör: konservelenmiş,
şişelenmiş veya kartonlanmış ürünler; tereyağı, meyve, sebze ve yumurta gibi gıdalar.
Gelişmiş Ambalajlar: Gelişmiş ambalajlar, genellikle birkaç ambalaj çeşidinin
birleşiminden oluşur. Ör: Silindirik kağıt levhadan oluşan bir gövde,ve metal ya da plastikten
oluşan bir taban gibi… tuz ambalajları, çikolata, dondurma, meyve suyu vs.
2.2.2.3. Kağıt Ambalajın Geri Kazanımı
Kullanılmış kağıtların geri dönüşüm işlemi için düzgün bir program yapılmalıdır.
Çünkü kullanılmış kağıtları toplama ve taşıma en büyük maliyeti oluşturur. Program doğru
ve sağlıklı yapılmazsa geri dönüşüm maliyeti çok yüksek olur.
Şehrin belirli yerlerinde oluşturulacak merkezlerde kağıtlar kaynaktan mümkünse
motorsuz araçlarla toplanmalıdır.26
Kağıtları geri kazanma oranları aşağıda verilmiştir. Geri kazanma oranının en yüksek
olduğu ülkeler Almanya, Avusturya, Norveç, Finlandiya ve İsveç’tir.
Ülkeler
Kullanma (%)
Geri Kazanma (%)
Almanya
60
71
Hong Kong
100
61
İsveç
17
52
A.B.D
39
45
Kanada
24
43
İngiltere
69
40
Finlandiya
6
34
Arjantin
44
31
Çin
37
28
İsrail
78
24
Şekil 2.2.4.Çeşitli Ülkelerde Atık Kağıt Toplama ve Tekrar Kullanma Oranı27
2.2.3. Metal Esaslı Ambalaj Materyalleri
Metal ambalajlar bir çok gıdada çok sık olarak kullanılmaktadır. Bugün konserve,
reçel, hayvan mamaları, tatlılar, çaylar, kahveler, meşrubatlar ve spreyler gibi birçok ürünün
saklanmasında metal ambalajlar kullanılmaktadır. Geri dönüşümlü olduklarından tekrar
değerlendirilebilirler.
Metal esaslı ambalaj materyallerinin kullanımı hakkında Türk Gıda Kodeksinde
(Madde 22) çeşitli tanımlamalar yapılmıştır ve ambalaj üretiminde bu tanımlamalara
uyulması gerekmektedir.
Madde 22- Metal esaslı ambalaj materyallerinin kullanımı ile ilgili kurallar:
 Gıda maddelerinin konulduğu paslanmaz çelik dışındaki metal esaslı ambalajlar
gıdanın özelliğine göre kalay, krom, kromoksit, alüminyum folyo, lak veya plastik
ile kaplanmış olmalıdır. Kaplama maddeleri kaplanılan tüm yüzeylere homojen bi
şekilde dağılmalıdır.
 Kaplama maddelerinin bileşiminde, antimon, kadmiyum ve arsenik miktarı % 0,02
den, kurşun miktarı % 0,5 den fazla olmamalıdır.
 Alüminyum folyo ve tüplerde alüminyum miktarı en az % 95 olmalıdır.
 Metal kapların kalaylanmasında kullanılan kalayda arsenik bulunmamalıdır.
 Metal ambalaj kapaklarında kullanılacak contalar, kapak kenarına homojen bir
şekilde dağılmalı, kopma olmamalı, ısıl işlemlerden zarar görmemelidir.
Contaların özellikleri de plastik maddelerin teknik özellikleri bölümüne uygun
olmalıdır.
 Asitli gıdaların ve içkilerin çinko ve çinko ile galvanize edilmiş kaplarla teması
yasaktır.
2.2.3.1.Metal Esaslı Ambalaj Materyallerinin Özellikleri
SAC: Çelik endüstrisinde üretilmiş çelik bloklar, valsler arasından geçirilken
tavlanarak inceltilirler. 0.2-0.3 mm kalınlığında veya daha ince sac haline getirilirler. Bobin
haline getirilen sac ya ergimiş kalaya daldırılarak yada elektrolitik yolla kalayla kaplanır.
Kalayla kaplama nedeni dayanıklılık kazandırmaktır.
KALAYSIZ TENEKE: TFS (Tin Free Steel) işaretiyle tanınan teneke, kalaylı
tenekenin tüm özelliklerinin taşır, sadece kalayla kaplanmamıştır. Yüzey kalay yerine çok
ince bir krom veya krom oksit tabakasıyla kaplanmaktadır.28
ALÜMİNYUM: Gıda endüstrisinde genelde en yaygın kullanılan ambalaj
materyallerinden birisidir.Çoğunlukla kalaylı tenekeye göre daha pahalıdır. Hafif ve
yumuşaktır, kolay şekil verilebilmektedir. Alüminyum, şerit halinde yırtılarak kolaylıkla
açılabilen kutu kapağı üretiminde yaygın kullanım alanı bulmuştur.
Kullanılan kabın gaz, buhar ve benzer formdaki maddeleri ayrıca mikroorganizmaları
geçirmemesi gerekir.
2.2.3.2. Metal Ambalajın Geri Kazanımı
Alüminyum ambalaj atıkları günlük hayatımızda sigara paketi yaldızı, uzun ömürlü
süt ambalajı, çeşitli çikolata, hazır gıda, vb paketlenmiş ürünlerin kullanımı sonunda "çöp"
kutularında birikir.
Ambalaj atıkları iki yol ile ekonomiye geri kazandırılabilir:
 Geri Dönüşüm (recycling),
 Enerji kaynağı olarak kullanmak.
Geri Dönüşüm, sert ve yarı-sert alüminyum ambalaj atıklarının (meşrubat kutusu,
kaplar vb.) geri kazanılmasında kullanılıyor.
Esnek (flexible) ambalajlar ise, "yakıt" olarak ekonomiye geri kazandırılıyor.
Alüminyumun kolay okside olması "inkenerasyon" işlemi sonucunda yüksek enerji eldesi
sağlamaktadır.
Şekil 2.2.5. Metal Ambalajların Geri Dönüşümü29
Kullanılmış alüminyum ambalajlar katı atık değil, değerli bir malzemedir. Tekrar
kazanılması gerekli en önemli maddelerden biridir. Tüm ambalaj malzemeleri üzerinde geri
kazanma işareti olmalı ve geri kazanıldığında getirdiği avantajlar belirtilmelidir.
Ambalaj atıklarının geri kazanılması bir proje olarak yürütülmektedir.İçecek ve gıda
ürünlerini piyasaya sürenler ambalaj malzemeleri üzerine mutlaka gerekli her türlü bilgiyi
açıkça belirtmelidirler.
Alüminyum içecek kutuları su ile çalkalanıp içi temizlendikten sonra ezilerek mavi
renkli geri kazanma kutusuna veya torbasına konur. Ezilmeden konursa geri dönüşüm
kabında büyük yer işgal eder. Taş, kağıt ve sigara gibi yabancı maddeler alüminyum kutu
içine atılmamalıdır. Bu gibi maddeler geri kazanma işlemini ve maliyetini zorlaştırır ve
artırır. Bu maddelerin ayıklanması oldukça zaman alıcıdır.
Gıda ambalaj atıklarının en fazla oluştuğu yerler, insan trafiğinin yoğun olduğu
apartmanlar, siteler, stadyumlar, yüzme havuzları, lokantalar, hazır yemek tesisleri, okullar,
parklar, eğlence merkezleri, oyun salonları, oteller, büfeler, iş hanları, otogarlar, kamu ve
özel kurum binaları, yurtlar ve okul kampüslerinin olduğu yerler alüminyum kutularının ve
diğer ambalaj atıklarının en fazla oluştuğu yerlerdir. Bu gibi yerlerde uygun noktalara
konacak geri kazanma kumbarası veya taşımalık ile ambalaj atıkları ve kullanılmış
alüminyum birlikte ayrı toplanabilir.
Gelişmiş ülkelerde alüminyum kutuların ve malzemelerin geri dönüşümü üç metotla
yapılmaktadır. Bunlar;
 Market, alışveriş merkezi, okul gibi yerlerde alüminyumlu içecekler depozite
bedelli olarak satılmaktadır. Boş alüminyum kutularını geri getiren kişilere
depozite bedelinin geri ödenir, toplama işlemi verimlidir, fakat maliyeti çok
yüksektir. Geri Öde Toplama Mekanizması birçok ülkede çok popülerdir.
 İşyeri, okul, site, apartman, lokanta, restoran, otel ve büfe gibi yerlerde
tüketicilerin veya işleticilerin ambalaj atıklarını torbalara koyarak o bölgede
oluşturulan toplama programına göre haftada veya on beş günde bir lisanslı firma
tarafından toplanmaktadır.
 Tüketicilerin evlerde veya işyerlerinde ayrı topladığı ambalaj atıklarını şehrin
muhtelif yerlerine yerleştirilen kumbaralara atması ve lisanslı firmanın bunları
toplaması ile bu işlem gerçekleştirilmektedir.
 Ambalaj atıklarının kaynakta ayrılması, ülke için ekonomik toplama sisteminin
belirlenmesi, taşınması, ayrıştırma tesislerinin kurulması, işletilmesi ve
tüketicilerin eğitimi ile ilgili gerekli altyapı hizmetleri belediyelerin
koordinasyonunda yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılmalıdır.30
2.2.4.Plastik Esaslı Ambalaj Malzemeleri
Plastikler, petrol veya petrol türevlerinden elde edilir. Plastik ambalajlar son derece
hafif ve kolay şekil verilebilme özelliklerinden ötürü giderek daha yaygın şekilde
kullanılmaktadır. Plastik ambalajların değişik türleri vardır. Bu türlerin başlıcaları;
 PET (Polietilentetraftalat),
 PVC (Polivinilklorür),
 PP (Polipropilen),
 PS (Polistren) ,
 PE (Polietilen) dir.
Bu isimler, ambalajların değişik kimyasal yapılarından kaynaklanmaktadır.
 Polietilen (PE): Evlerimizde en çok kullandığımız plastik
türüdür. Çamaşır suyu, deterjan ve şampuan şişeleri, motor yağı şişeleri,
çöp torbaları gibi birçok kullanım alanı vardır. Geri dönüştürülmüş PE den
deterjan şişeleri, çöp kutuları ve benzeri ürünler üretilebilir.
Resim 2.2.2.deterjan şişeleri
 Polivinilklorür (PVC): Su ve sıvı deterjanların, bazı kimyasal
maddelerin, sağlık ve kozmetik ürünlerinin ambalajlarında kullanılır.
Kullanılmış PVC ambalajlarından kirli su boruları, marley ve çeşitli dolgu
malzemeleri üretilir.
Resim 2.2.3. su şisesi
 Polipropilen (PP): Polipropilenden deterjan kutularının kapakları,
margarin kapları gibi ambalaj malzemeleri üretilir. Ayrıca dayanıklı olması ve
geri dönüştürülebilirliği nedeniyle otomotiv sektöründe de önemli bir
kullanım alanı bulmaktadır. Geri dönüştürülmüş PP den sentetik halı tabanı,
çeşitli plastik oyuncak ve kırtasiye malzemeleri üretilir.
Resim 2.2.4. şampuan şişeleri
 Polistren (PS): Evlerden kaynaklanan ambalaj atıkları içerisinde
en az rastlanan ambalaj türüdür. Yoğurt ve margarin kaplarında yoğun
olarak kullanılan polistrenin geri kazanımı, PE ve PP de olduğu gibi yaygın
bir şekilde yapılmaktadır.
Resim 2.2.5.margarin kabı31
 Polietilentetraftalat (PET): PET genellikle su, meşrubat ve yağ
şişelerinin ambalajlanmasında kullanılır. Hafif ve dayanıklı olması
nedeniyle kullanım alanı giderek genişlemektedir. Atık PET ler, sentetik
elyaf ve dolgu malzemesi olarak değerlendirilebilir.
Resim 2.2.6.yağ şişeleri
2.2.5. Süt Ve Süt Ürünlerinin Ambalajlanması
Çok eski zamanlarda süt bakır kaplarda evden eve taşınırdı ve kapı önlerine bırakılmış
olan kaplara kepçelerle doldurulurdu. Geri dönüşlü cam şişelerin bulunmasıyla ürünün daha
iyi korunduğu anlaşılmış ve bu sebeple cam şişeler seçilmiştir. Ancak şişelerin büyük oluşu
marketlerde satışına uygun değildir. Çünkü cam şişeler ağır, kolaylıkla kırılabilir ve tam
olarak kapatılamayan materyallerdir.
Ambalajlamada kullanılan Tetrapak kutular ise 6 tabakalı olup: 3 kat polietilen, 1 kat
karton, 1 kat baskı filmi tabakası ve 1 kat alüminyumdan oluşmuş olup ürüne iyi bir koruma
sağlarlar. Kırılma olasılıklarının olmaması, hafif olmaları ve çocukların kullanımına olanak
sağlamaları tercih edilmelerine neden olmaktadır. Bulundurduğu tabakalar sayesinde ürün
ışıktan korunup kutuya sağlamlık verilmektedir.
2.2.5.1. İçme Sütünün Ambalajlanması
İçme sütü işletmeyi terk etmeden önce kullanım amacına göre değişik materyallere,
değişik hacimlerde ambalajlanır. Ambalajlama materyali içme sütünün pastörize veya
sterilize oluşuna göre değişiklik gösterir. Sterilize sütlerin raf ömrü çok uzun olduğu için
ambalajlama materyalinin özel olması ve ambalajlamanın aseptik koşullarda yapılması
şarttır. Oysa raf ömrü kısa olan pastörize ürünler için aseptik ambalajlamaya gerek yoktur.
Kullanılan ambalaj malzemesi hangi materyalden yapılırsa yapılsın, taşıması gereken
bazı özellikler vardır. Bunlar:
 Her şeyden önce sütü rutubet, yabancı maddeler ve ışık gibi dış etkilerden
korumalıdır.
 Ürün kaybına izin vermemelidir. Kapaklı olan ambalajların kapaklarının yeniden
kullanılmayacak şekilde yapılması önemlidir. Aksi takdirde süt, kapağın yeniden
kullanılması durumunda kontamine olabilir.
 Sağlık açısından hiçbir risk taşımamalıdır. Ürünle hiçbir kimyasal tepkimeye
girmemeli, zehirli madde içermemeli, yabancı tat ve koku olmamalıdır.
 Ucuz, kullanılması kolay, tekrar kullanılan bir malzeme ise kolay
temizlenebilecek ve çevreyi kirletmeyecek özellikte olmalıdır.32
2.2.5.2. Pastörize İçme Sütünün Ambalajlanması
Cam Şişelere Ambalajlama: Tüketici tarafından içindeki ürünün görülebilmesi, sütle
hiçbir kimyasal tepkimeye girmemesi, geçirgen olmaması ve 20–30 defa kullanılabildiği için
ekonomik olması açısından cam şişeler özellikle pastörize süt ambalajlanmasında geniş bir
kullanım alanına sahiptir. İçme sütünün cam şişelere ambalajlanması, şişe doldurma ve
kapama makinaları ile gerçekleştirilir.
Geri dönüşsüz materyallere ambalajlama: Bir kere
kullanıldıktan sonra atılan yani fabrikaya geri dönmeyen;
 Plastik esaslı torba
 Plastik esaslı şişe
 Karton esaslı kutu içme sütü ambalajlanmasında geniş bir
kullanım alanı bulmuştur.
Resim 2.2.7.karton esaslı kutu
2.2.5.3. Peynirlerin Ambalajlanması
Peynirler 2 biçimde ambalajlanmaktadırlar:
 Kalıp Ambalajlama
 Dilim Ambalajlama
2.2.5.4.Yoğurtların Ambalajlanması
Yoğurtların ambalajlanmasında üç tip materyal kullanılmaktadır. Bunlar:
Katı materyaller: Cam kaplar bu grubu kapsarlar ve ürün cam kase şeklindeki
kaplara doldurulduktan sonra plastik kapaklar ile ağızları kapatılır.
Yarı-katı materyaller: Plastik filmler bu grup içerisindedir.
Esnek materyaller: Bunlar da polietilenden yapılı plastik materyallerdir. Daha çok
homojenize edilmiş yoğurtların paketlenmesinde kullanılmaktadır.
2.2.5.5. Et Ve Et Ürünlerinin Ambalajlanması
Et ürünleri kapsamına kırmızı et, tavuk, balık ve bunların ürünleri girmektedir.
 Taze Kırmızı Et
Kırmızı et satışa sunulmadan önce 2 tipte paketlenir:
 Bütün olarak üreticiye ve satıcıya giderken,
 Parçalanmış olarak tüketiciye giderken.
Bütün kırmızı etin ambalajı, taşınım ve depolama için yeterli raf ömrünü sağlamalıdır.
Resim 2.2.8.et ürünleri33
 Taze Tavuk Eti
Tavuk eti için mikrobiyal kirlenmenin engellenmesi ve uzun bir raf ömrü gereklidir.
Diğer önemli ihtiyaçlar; damlama kontrolü ve şeffaflıktır. Tavuk eti, kırmızı et gibi renk
değişimlerine hassas değildir. Taze tavuğu bozan en önemli etken mikrobiyolojik
bozunmadır.
 Taze Balık Ve Deniz Ürünleri
Taze balık, kimyasal ve mikrobiyal değişimlerle kolayca bozulabilir. Kısa raf ömrü,
yakalandıktan hemen sonra taşınmasını gerektirmektedir. Hatta ıstakoz gibi deniz ürünlerinin
raf ömürleri o kadar kısadır ki, canlı olarak taşınırlar.
En önemli ambalaj ihtiyaçları; mikrobiyal kirlenmenin engellenmesi ve ürünün bir
arada sağlam tutulmasıdır.
 Dondurulmuş Et Ürünleri
Donmuş etlerin tazesinden en önemli farkı, mikrobiyal bozunmanın önemini
yitirmesidir. Donmuş gıdalar sıcaklığa ve ambalajın sunduğu korumaya göre aylarca
saklanabilir. Balık, kırmızı et ve tavuğa göre daha kısa bir raf ömrüne sahiptir.Dondurulmuş
et ürünlerinde görülen 2 önemli bozulma sebebi şunlardır:
 Kuruma
 Yanma
 İşlenmiş Et Ürünleri
İşlenmiş et ürünlerine; tütsülenmiş, konservelenmiş ve kurutulmuş et ürünleri dahildir.
Tamamen veya parça olarak işlemek, bu ürünleri mikroorganizma çoğalmalarından korur.
Konservelenmiş ve kurutulmuş etler oda sıcaklığında aylarca saklanabilir. Tütsülenmiş etler
daha dayanıksızdır, buzdolabında saklanırlar.
 Ekmeklerin Ambalajlanması
Ekmek %45 su içeren bir üründür, bayatlamaya çabuk uğrarlar. Ürünün ortam
sıcaklıklarındaki denge nemi korunmalıdır. Kısa raf ömrü nedeniyle su buharı geçirgenliği az
olan polietilen film torbalar, polietilen kaplı kağıtlar kullanılır.
 Hububatların Ambalajlanması
Dünyadaki gıda ürünlerinin büyük bir kısmı pirinç, buğday, mısır, yulaf gibi tahıl
ürünlerinden oluşmaktadır. Birçok tahıl ürünü acılaşmaya sebep olabilecek yağ içerirler. Su
ve havanın varlığı tahılları biyokimyasal bozulmalara daha yatkın hale getirir. Özellikle
yığın halindeki tahıllar böceklerin ve kemirgenlerin tehdidi altındadırlar. İşlenmiş tahıl
ürünleri un gibi, biraz daha fazla nem içeriğine sahip olduklarından özel bir paketlemeye
gerek duymazlar. Un için genelde dokuma kumaş torbalar, kraft kağıt torbalar, polietilen
torbalar kullanılır.34
2.2.5.6. Taze Meyve Ve Sebzelerin Ambalajlanması
Vakum Paketleme: Temizlenip, dilimlenen meyve ve sebzeler poleofin torbalar veya
filmler ile paketlenirler. Paketleme öncesi ortamdaki hava vakumla alınır.
İnce Kağıt: Taze meyve ve sebze paketlemede kullanılan açık yapılı kağıttır.
Mumlu Kağıt: Suya ve su buharına karşı orta düzeyde bir direnç sağlar.
Kağıt ve Ağ Torbalar: Ağ torbalar daha yaygın kullanılır. Işık geçmesini ve
kontaminasyonun önlenmesini az miktarda sağlar. Özellikle soğanlar için kullanışlıdır.
Katı Plastik Kaplar: Genellikle kiraz, çilek gibi küçük, yumuşak meyveler ve mantar
için kullanılır.
Tahta Sandık: Sert meyve ve sebzeler için yaygın olarak kullanılırlar.
Tahta Sepet: Tahta kaplamalı sepetler taze meyve ve sebze taşımak için
kullanılmaktadır.